De Gereformeerde Kerk van Urk 1836-heden

Beknopt overzicht van het ontstaan van de Gereformeerde Kerk van Urk

De bevolking van het eiland Urk behoorde in het begin van de 19e eeuw kerkelijk tot de Nederlands Hervormde Kerk. In die tijd ontstonden er echter wel de zogenoemde gezelschappen: groepen mensen die samenkwamen omdat ze het niet eens waren met de prediking van diverse predikanten die de Nederlands Hervormde gemeente op Urk dienden. Ze vonden dat het bevindelijke element te veel miste in de prediking en kwamen daardoor liever samen bij iemand thuis om met elkaar een preek te lezen. Van een conflict met de kerkenraad was geen sprake, het gold alleen maar het gemis in de prediking.

Toen in 1834 dominee H. de Cock zich met zijn gemeente afscheidde van het verband van de Nederlands Hervormde Kerk, werd dit ook op Urk gehoord en zocht men contact met deze dominee. In maart 1834 kwam dominee De Cock naar Urk ter kennismaking en beloofde spoedig terug te zullen komen ter instituering van een gemeente. Deze instituering geschiedde tijdens een predikatie ten huize van weduwe Molenaar op 13 juli 1836. In deze samenkomst waren 31 personen aanwezig, 20 mannen en 11 vrouwen. In deze vergadering werd een akte van afscheiding opgesteld en ondertekend. Deze werd verzonden aan het bestuur der Nederlands Hervormde Kerk te Urk en luidde als volgt:

Aan het bestuur der Nederlands Hervormde Kerk te Urk,

De ondergetekenden geven aan ulieden vrijwillig en duidelijk te kennen dat zij volgens artikel 32 der Christelijk Gereformeerde Geloofsbelijdenis, verwerpen alle menselijke vonden en alle wetten ingevoerd om God te dienen en door dezelve de concientiën te binden en te dwingen, in wat manier het ook moge zijn en daarom ook uw bestuur, vonden en wetten sedert 1618, buiten toestemming der Gereformeerde Kerk ingevoerd.

Dat zij volgens artikel 28 en 29 van voorgenoemde geloofsbelijdenis van uw kerkgenootschap afscheiden en zich verenigen met die gemeente, welke volgens haar uitdrukkelijke verklaring (blijkens de handelingen der synode door dezelver opzieners gehouden de 2e maart 1836 en volgende dagen) in leertucht en dienst vasthoudt aan de formulieren van enigheid der Christelijke Gereformeerde Kerk in Nederland, de Geloofsbelijdenis, Catechismus en leerregels der synode gehouden te Dordrecht in 1618-1619, wensende met de gemeente de hals te buigen onder het juk Jesu-Christi, het enige Hoofd Zijner uitverkoren gemeente.

Urk, 13 juli 1836

Uit bovenstaande akte blijkt dat er landelijk bij de afgescheiden gemeenten een zoeken van elkaar was te bespeuren om weer een georganiseerd kerkelijk leven op te bouwen. Er wordt immers in de akte melding gemaakt van een gehouden synode in maart 1836.

De afgescheidenen te Urk sloten zich hierbij aan. Uit de vereniging van veel kruisgemeenten met de Christelijke-Afgescheiden kerk in 1869 ontstond de Christelijke Gereformeerde Kerk zoals wij deze in haar huidige verband nog kennen. Ook de afgescheidenen op Urk behoorden vanaf die tijd tot dit verband.

Van 1837 tot 1843 diende dominee Pier Schaap de Urker gemeente. Hij was oefenaar, afkomstig uit Friesland, en in 1841 tot predikant bevestigd. Hij heeft de gemeente niet lang gediend, want hij overleed in 1843, slechts 33 jaar oud. De tweede predikant was van Urker afkomst, dominee J. Nentjes, vermoedelijk zoon van burgemeester Nentjes die zelf ook na zijn pensionering tot de afgescheiden gemeente overging. Volgens de statistieken telde de afgescheiden gemeente op Urk in 1845 720 leden, terwijl de Nederlands Hervormde gemeente 430 leden telde, een groei dus van 689 leden in 9 jaar!

In 1886 vond een nieuwe uittocht plaats uit de Nederlands Hervormde Kerk. Deze uittocht o.l.v. de Amsterdamse predikant dr. A. Kuyper wordt de “Doleantie” genoemd. In 1892 vond er een vereniging plaats van de Afgescheidenen en de Dolerenden. Men ging toen gezamenlijk verder onder de naam: Gereformeerde Kerken in Nederland. Vanaf dat moment heette ook de Christelijk Gereformeerde Kerk voortaan de Gereformeerde Kerk. Hoewel onze kerk dus al meer dan 180 jaar oud is, draagt zij de naam Gereformeerde Kerk ‘nog maar’ ruim 125 jaar.

In 1975 vertrok een deel van de gemeente uit onvrede met het beleid van de synode, wat in 1980 resulteerde in de vorming van de Hervormde Deelgemeente “De Bron” te Urk. Ook in 1976 scheidde een grote groep om dezelfde redenen zich af en daaruit ontstond de Chistelijk Gereformeerde kerk “Maranatha”.
In 2004 fuseerden de Gereformeerde Kerken in Nederland, de Nederlands Hervormde Kerk en de Evangelisch-Lutherse Kerk, en ontstond de Protestantse Kerk Nederland. Een deel van onze gemeente scheidde zich daarop in 2005 af, en stichtte de Christelijk Gereformeerde Kerk “Ichthus”.

Lezenswaardig zijn ook de artikelen  op de website GereformeerdeKerken.info